کریم محمدیان، پدر کشتی‌ خراسان بود

هنوز گوش‌شکسته‌های موسفید خراسانی هربار نامش را می‌شنوند، به او ادای احترام می‌کنند؛ جوان‌تر‌ها که جای خودشان را دارند. معمار کبیر کشتی خراسان ۹ سال پیش درست در چنین روزی، درحالی دار فانی را وداع گفت که نسل پهلوانان نامی خراسان به‌شاگردی او بالیدند و ماندند و گاه پیش از او ترک حیات کردند و به دیار باقی رفتند.

استاد مرحوم کریم محمدیان، مشهور به پدر کشتی خراسان، دهم بهمن‌۱۳۹۳ به‌دلیل کهولت سن جان به جان‌آفرین تسلیم کرد. او برای آن‌ها که می‌شناسندش یک اسطوره و برای آن‌ها که نامش را شنیده‌اند، یک اعجاز به شمار می‌رود.

در این گزارش نگاهی کردیم به زندگی این پیشکسوت نامی تاریخ کشتی خراسان که امروز دستش از دنیا کوتاه، اما اثرش جاودان است.

فرزند باغ‌نادری، بزرگ‌شده پهلوانی

سال ۱۳۰۳ در خانواده‌ای مذهبی دیده به جهان گشود. خانه‌شان در کوچه باغ‌نادری بود و پدرش، آقارحیم، از همان دوران کودکی به او مشق عشق و معرفت کرد؛ چنان‌که کریم از همان نوجوانی به گود باستانی رفت و ورزش پهلوانی فراگرفت.

کریم محمدیان در دبستان ۱۵ بهمن تحصیل کرد، اما دوران متوسطه را ابتدا رها کرد و بعدتر به‌صورت شبانه در رشته تربیت‌بدنی درس خواند. او از همان نوجوانی به ورزش علاقه‌مند شد و در زورخانه «هشت‌آباد» نزد مرحوم غلامرضا کارگر کارش را شروع کرد و کشتی گرفت.

سفر با خودرو باری به مقصد قهرمانی

کریم محمدیان در دورانی کشتی‌گیر شد که ورزش هنوز آن سامان واقعی را پیدا نکرده بود و تیم کشتی داشتن در شهرستان‌ها چندان مرسوم نبود، به‌شکلی که در مشهد چند جوان باانگیزه دور هم تمرین می‌کردند و باشگاه جوانان را تشکیل داده بودند؛ اما تیم درست‌وحسابی وجود نداشت.

او همراه با رفقایش در باشگاه جوانان تمرین می‌کرد و بعدتر قرار شد تیمی از مشهد به مسابقات کشوری اعزام شود؛ اعزام‌هایی که همان‌ها هم در سال‌های ابتدایی دهه ۲۰ همراه با داستان‌های جذاب و شنیدنی بودند. محمدیان جایی در مصاحبه‌ای گفته بود: «در آن‌موقع کشتی‌گیرانی مانند آخوندزاده، سخدری، طاهری، بلور و بنده تقریبا از دیگران قوی‌تر و سرحال‌تر بودیم و در مسابقات قهرمانی کشور با خرج‌ومخارج خودمان شرکت می‌کردیم.

آن‌موقع مثل امروز وسیله نقلیه برای رفتن به تهران در دسترس نبود. باید با خودرو باری یا اتوبوس‌های خیلی کهنه و ناجور مسافرت می‌کردیم و حتی چند روزی در راه بودیم تا به مقصد برسیم. وقتی هم به مقصد می‌رسیدیم، بدن‌هایمان خسته و کوفته و ناتوان می‌شد، طوری که باید چند روزی استراحت می‌کردیم تا خستگی راه چندروزه از بدن‌ها خارج می‌شد.»

مزمزه اولین قهرمانی محمدیان برای خراسان

اولین قهرمانی کریم محمدیان، پدر کشتی خراسان، برای استان در مسابقات قهرمانی کشور، آن هم در سال ۱۳۲۲ بسیار شیرین بود؛ قهرمانی که در یک دوره مسابقات سخت و به‌طرزی دراماتیک اتفاق افتاد.

محمدیان خودش درباره این قهرمانی گفته است: «سال ۱۳۲۲ مسابقات در سالن ورزشی نیروی راستی تهران و در رشته کشتی آزاد و فرنگی برگزار می‌شد؛ سالنی که زمین کشتی آن مربوط به منوچهر مهران بود. در آن زمان تشک کشتی وجود نداشت، بیشتر یا در زمین‌های هموار و صاف یا روی چمن امجدیه کشتی‌ها برگزار می‌شد. در وزنی که من کشتی می‌گرفتم، مرحوم بلور و امیر حمیدی و یک نفر از تبریز و یکی‌دوتای دیگر که نام‌هایشان در خاطرم نیست، شرکت می‌کردند.

من از آمادگی جسمانی خوبی برخوردار بودم. یادم هست که همه حریفانم را در چهارپنج دقیقه ضربه‌فنی کردم (مدت کشتی در آن زمان سی دقیقه بود). قبل از فینال، حریف کشتی من بلور بود. این کشتی بازهم به‌نفع بنده تمام شد، ولی مدت کشتی کمی از چهارپنج دقیقه بیشتر شد، چون توان او بد نبود.

در کشتی فینال که باید با مرحوم امیر حمیدی کشتی می‌گرفتم، برگزارکنندگان مسابقه آن‌قدر از برد امیر حمیدی مطمئن بودند که قبل از بازی حکم قهرمانی را به‌نام او صادر کرده بودند، ولی وقتی که کشتی فینال بین ما برگزار شد، بعد از وقت قانونی کشتی، برنده مسابقه در رشته فرنگی من بودم و به‌ناچار حکم قهرمانی را به‌نام من نوشتند.»

دوران مربیگری؛ دوران پرورش پهلوانان نامی

مرحوم کریم محمدیان خیلی زود و در سال ۱۳۲۸، وقتی صائیم‌بیک، مربی مشهور ترک، به ایران آمد، سراغ مربیگری رفت. با اصرار او صائیم به مشهد آمد و دوره مربیگری را برای علاقه‌مندان کشتی استان برگزار کرد و از آنجا محمدیان راه بزرگی در کشتی خراسان را پیش گرفت.

او بعد از آن مربی قهرمانان و پهلوانانی مثل احمد وفادار، محمد خادم، حمید توکل، حسین معرب و عباس گلمکانی بود و به همین دلیل و برای ۳۵ سال حضور مؤثر در امر آموزش و هدایت کشتی استان به «پدر کشتی استان» مشهور شد.

محمدیان درباره کشف پهلوان احمد وفادار گفته است: «بنده در سمت مربیگری مدتی در تربت‌جام و در پادگان آن شهر برای تعلیم تعدادی از سربازان آن‌موقع که تن و بدنی قوی داشتند، حضور داشتم. چون تیم لشکر خراسان قرار بود در یک مسابقه خارج از کشور شرکت کند. در جلسه‌ای که در ستاد جنب باغ‌ملی فعلی برگزار شد.

از بنده دعوت شد تا مذاکره کنم و پهلوانانی را که در پادگان هستند، از نزدیک ببینم. روزی یک اسب به در منزل فرستادند و سوار اسب شده و در محل تمرین حاضر شوم تا تیم ارتش را برای مسابقه به خارج از کشور آماده کنم.

روز بعد به پادگان مشهد رفتم و یکی از آن جوانان جویای نام، یعنی پهلوان وفادار، را دیدم که جوانی رشید و برومند با تخت‌سینه فراخ و ستبر بود. او را تشویق کردم و به کشتی آوردم که بعدا هم مزد زحمات خودش را گرفت و زحمات مرا جبران کرد و توانست پهلوان کشور و چند دوره قهرمان کشور و جزو اعضای تیم‌ملی کشتی کشور شود و در مسابقات جهانی شرکت کند.»

ماجرای شکست تختی به شاگرد محمدیان

پهلوان‌پروری کریم محمدیان جایی در سال ۱۳۳۱ جواب داد. او که پهلوانی رشید مثل احمد وفادار را کشف و به جامعه کشتی و پهلوانی کشور معرفی کرد، در این سال نتیجه زحماتش را دید؛ سالی که احمد وفادار توانست در فینال کشتی پهلوانی مرحوم تختی را شکست دهد و برای بار سوم صاحب بازوبند پهلوانی شود.

او درباره آن روز گفته است: «سال۱۳۳۱ که مسابقات کشتی پهلوانی در دارالفنون تهران برگزار می‌شد، چنانچه پهلوان‌احمد می‌توانست پهلوان‌تختی را شکست دهد، پهلوان سه‌ساله می‌شد و از بازوبند پهلوانی دائمی و حق ضرب و زنگ و صلوات و حق سفره همیشگی برخوردار می‌شد. آن روز عصر باید در محل دبیرستان دارالفنون حاضر می‌شدیم.

وقتی به آنجا رسیدم، آن‌قدر جمعیت زیادی از تهران و شهر‌های مختلف برای دیدن کشتی نفس‌گیر و جانانه این دو پهلوان به آنجا آمده بودند که همه خیابان ناصرخسرو و شمس‌العماره آن‌موقع مملو از جمعیت و علاقه‌مند به کشتی شده و راه‌بندان زیادی نیز آنجا به‌وجود آمده بود. همان‌طور که اطلاع دارید، حاج‌احمد در این مسابقه برنده شد و بازوبند پهلوانی سه‌ساله کشتی پهلوانی کشور را در سال‌های ۱۳۲۹، ۱۳۳۰، ۱۳۳۱ از آن خود کرد.»

_{* این گزارش سه‌شنبه ۱۰ بهمن‌ماه ۱۴۰۲ در شماره ۴۱۴۶ روزنامه شهرآرا در صفحه ورزش چاپ شده است.}